حق آزادی بیان در عرف بین‌المللی

دانشنامه حقوقی/

حق آزادی بیان در عرف بین‌المللی

طبق عرف بین‌الملل هر فردی حق آزادی عقیده و بیان دارد و در کسب و دریافت و انتشار اطلاعات و افکار، به تمام وسایل ممکن بیان و بدون ملاحظات مرزی آزاد است اما این در حالی است که آزادی بیان بدون محدودیت و شرایط ممکن نیست.

 

به گزارش خبرنگار حقوقی قضایی باشگاه خبرنگاران، آزادی بیان معیاری اساسی برای هر نوع جامعه چندصدایی و دموکراتیک است. نقض این آزادی همواره به نابودی سایر موازین حقوق بشر منجر می‌شود، در اکثر کنوانسیون‌ها و اعلامیه‌های جهانی این حق اساسی مورد اشاره و حمایت قرار گرفته است.

 

اعلامیه جهانی حقوق بشر که به دلیل پذیرش از جانب اکثریت قریب به اتفاق کشورها از اهمیت به سزایی بر خوردار است و مفاد آن تبدیل به عرف بین‌المللی شده است، در ماده 19 اعلام می‌کند که "هر فردی حق آزادی عقیده و بیان دارد و این حق مستلزم آن است که کسی از داشتن عقاید خود بیم و نگرانی نداشته باشد و در کسب و دریافت و انتشار اطلاعات و افکار، به تمام وسایل ممکن بیان و بدون ملاحظات مرزی آزاد باشد." 

 

 ایران عضوی از سازمان ملل متحد است و در سال 1327 در جریان تصویب این اعلامیه از جمله رای دهندگان مثبت به آن بود. همین طور دولت ایران در سال 1347 بدون هیچگونه پیش شرطی میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی را امضا کرده و در سال 1354 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسانده است، لذا بنا بر عضویت در این میثاق ملزم به اجرا و احترام به مفاد آن به طور کامل است. 

 

در ماده 19 این میثاق اشاره شده است که هیچ‌ کس‌ را نمی‌توان‌ به‌ مناسبت‌ عقایدش‌ مورد مزاحمت‌ و اخافه‌ قرار داد و هر کس‌ حق‌ آزادی بیان‌ دارد. این‌ حق‌ شامل‌ آزادی‌ تفحص‌ و تحصیل‌ و اشاعه‌ اطلاعات‌ و افکار از هر قبیل‌ بدون‌ توجه‌ به‌ سر حدات‌ خواه‌ شفاها یا به‌ صورت‌ نوشته‌ یا چاپ‌ یا به‌ صورت‌ هنری یا به هر وسیله‌ دیگر به انتخاب‌ خود است. 

 

سرانجام اعلامیه اسلامی حقوق بشر قاهره که در اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو کنفرانس اسلامی در سال ۱۹۹۰ در بیست و پنج ماده به تصویب رسید، در ماده 22 بیان می‌کند که هر انسانی‌ حق‌ دارد که‌ نظر خود را به‌ هر شکلی که‌ مغایر با اصول‌ شرعیی نباشد، آزادانه‌ بیان‌ دارد، اما این در حالی است که آزادی بیان نیز بدون محدودیت و شرایط ممکن نیست، زیرا در اینصورت اسباب نقض حقوق دیگران را فراهم می‌کند.  

 

مسئله اینجاست که این محدودیت‌ها باید بر اساس قانون و ضرورت باشد و در غیر این صورت خودسرانه بوده و باعث نقض اساسی این حق می‌شود. در میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی دو نوع محدودیت بر این حق مورد اشاره قرار گرفته است از جمله احترام به حقوق یا حیثیت دیگران و حفظ امنیت یا نظم عمومی یا سلامت یا اخلاق عمومی. 

 

در اعلامیه اسلامی حقوق بشر قاهره نیز در همان ماده 22 اشاره شده است که تبلیغات‌ یک‌ ضرورت‌ حیاتی‌ برای‌ جامعه‌ است‌ و سوء استفاده‌ و سوء استعمال‌ آن‌ و حمله‌ به‌ مقدسات‌ و کرامت‌ انبیاء یا بکارگیری‌ هر چیزی‌ که‌ منجر به‌ ایجاد اختلال‌ در ارزش‌ها یا متشتت‌ شدن‌ جامعه‌ یا زیان‌ یا متلاشی شدن‌ اعتقاد شود، ممنوع‌ است‌.  

http://www.yjc.ir/